Corona virüs belası ile topyekün mücadele ettiğimi şu günlerde en ciddi sorunlardan birisi bilgi kirliliği. Sağlık Bilimlerinin ve tıbbın ‘magazinleştirilmesi’ ve geleneksel tıp yöntemlerim bilimin önüne geçirilmeye çalışılması bu kirliliği en üst noktaya taşıdı.

Bu yazımda, kamuoyunu en doğru şekilde bilgilendirmek için Türkiye Gazeteciler Sendikası Akademi’de, Habercilikte Uzmanlaşma Eğitimi Programı Sağlık Haberciliği’nde aldığım notları ve edindiğim bilgileri ekleyerek özellikle sahada olan gazeteci meslektaşlarıma aktarmak istiyorum.

Sağlık haberciliğinde uzmanlaşmak için:

Gündemi takip etmek, uzman hekimlerle temasta olmak ancak mesafeyi korumak gerekir. Tıp kongreleri önemli, alanının en iyileri bu kongrelere katılır. İstanbul, Ankara, İzmir dışında da çok yetkin isimler var, bunları ihmal etme.

Sağlıkla ilgili meslek örgütlerinin toplantıları ve açıklamalarını takip et. Bilimsel araştırmaları düzenli takip olarak izle.T ıbbi terminoloji ve dile hakim ol ancak terminolojiyle okur ve izleyiciyi boğma.

SAĞLIK HABERLERİ YAPILIRKEN KARŞILAŞILAN GENEL SORUNLAR:

Gereksiz ameliyat ve tedavilerin önerilme.

Sağlık talebini arttıran haberler (estetik bazı operasyonları çok önemliymiş gibi sunma)

Sağlık otoritesi ne diyorsa sadece onu haberleştirme, demeç haberciliği yapma, özgünlük ve derinlik kat.

Özel hastanelerin reklamlarının haber gibi verilmesi gibi bir yanlışa düşme.

Bilimsel dayanağı olmayan bazı eski hocaların asılsız iddialarını yayma.

Aşı karşıtlığı gibi bilim dışı ve halk sağlığına zarar veren haberlere asla heves etme.

Siyasi otoriteye ve onun gösterdiği uzmanlara vatandaşın güvenini zedeleyecek şekilde aşırı ihtimam gösterme ve sadece onların dediklerine odaklanma.

İlaç haberlerinde ilacın geliştiricisi firma veya sponsorun şeffaflık adına belirtilmesi ve sonuca varmamış araştırmaların sunulma.

İlacına adını doğrudan yazma, etken maddelerin etki ve ya etkilerini belirti.

HABERE SORUNLU BAŞLIK VERME

“X ilacı kanseri tedavi ediyor” gibi kesin yargılarda bulunama. “Şu hastalığında mucize tedavi” deme.

Unutma, TIPTA MUCİZE YOKTUR, ancak “şu tedavi yada ilaç umut veriyor” diyebilirsin.

Şişmanlık, obezite hususunda mide ameliyatlarını çok öne çıkarma (zira bu ameliyatlar ancak belli bir kesimde işe yarayabiliyor, herkesin sorununu çözermiş gibi aktarılamaz

SAĞLIK OKUR YAZARLIĞI: Bu, size sunulan tanıyı anlayabilmenizi sağlar. Türkiye’nin yüzde 70’i bu konuda ciddi sorun yaşıyor. 

KORONAVİRÜS HABERLERİNDE GENEL SORUNLAR:

Virüsün ortaya çıkması ile birlikte ekranlara yanlış insanla, uzman olmayanlar öne çıkarıldı. Askerler, aşı karşıtları, ilgisiz alanlardan doktorlar, yetkililerin süreci yönetmesi aşırı övgü ile verildi ve öne çıkarıldı, yetkililere doğru soruları soğukkanlılıkla sorulamadı.

-Yetkililere de derinlemesine, follow-up’larla desteklenmiş sorular sorulamadı, problemler yok sayıldı, İlaç geliştirme çalışmalarında firma reklamına varan, hatta tütün firmalarını öven haberler yapıldı.

-Lobicilik faaliyetlerinde çok güçlü olan tütün firmaları gibi büyük kuruluşların her açıklamasında ekstra dikkat etmek gerektiği gözardı edildi.. 

- İlaç geliştirme çalışmalarında “iyi gelir” ifadesinden kaçınmalı ve kanıta, bilimsel metoda uygun bir dil kullanmalıyız.

KİMDEN GÖRÜŞ ALMAK GEREK

- Dil hususunda tıp sözlükleri önemli.              

-Türk Tabipler Birliği ve Uzmanlık Dernekleri...

-Kanıta dayalı bilgi sunayan sorulara tali cevaplar veren, popüler, güzel, yakışıklılıkla öne çıkan hekimlere önem vermemeli, literatürü takip etmediği belli olan, güncelliği geçmiş çalışmalara atıfta bulunan uzmanları öne çıkarmamalıyız.

-Sicili temiz hekimler, uzmanlar olması önemli. Soru soracağınız, ekrana çıkaracağınız hekimlerin geçmişlerini araştırmalısınız.

-Bir gün X, bir gün Y’nin bir hastalığa iyi geldiğini söyleyen haberler yaparak vatandaşın güvenini zedeleyen hekimleri tercih etmemelisiniz. Aylarca aşı karşıtlığı yapan sözde uzmanlar şimdi bir -koronavirüs aşısı bekliyor. Bunu unutmayın.

-Sağlık haberlerini aktarırken basit bir dil önemli. İlkokul 3. Sınıf öğrencisi bile anlayabilmeli. Bir iddia varsa sadece uzmanın ağzından çıkması yetmez, hangi araştırmaya dayandığını belirtmelisiniz. -Araştırma adı ve açık kaynağı verilmeli.

-Tek bir uzman değil, en az üç uzmanla konuşulmalısınız.

-Ayrıca hasta hakları dernekleri ile konuşulması ve tedavi yöntemlerinin kamuya açık olması önemli.

-İlaçların değil etken maddelerin (hangi yararı ve zararı olacağı belirtilere) verilmesi gerekir.

KÖTÜ ÖRNEK

30 yıl kadar önce TRT’de Ziya Özel zakkumla kanseri tedavi ettiğini söyledi ve Sağlık Bakanı bunu destekledi. Bilimsel bir kongrede bunun sunulduğu iddia edildi ancak bir dayanak yoktu. 30 yıldır da bu zakkum meselesi bütün ülkeyi meşgul etti ve bu yanlış bilgi temizlenemedi. Ziya Özelini zengin oldu, öte yandan zakkum yüzünden ölenler, sağlığından olanlar oldu.

UNUTMAYIN DEEĞELİ MESLEKTAŞLARIM, SAĞLIKTA MUCİZE YOK! MUCİZE HEKİM, MUCİZE HASTANE, MUCİZE İLAÇ YOK!

Yaptığınız haberlerden dolayı kamuoyuna karşı büyük bir sorumluluk taşıdığınızı sürekli hatırlayın.